Het Parool 21 december 2018
‘Documentaire Verdacht laat het falen van de politie zien’
Opinie De documentaire Verdacht laat het falen van de politie zien, betoogt socioloog Aline van de Watering. Ze pleit in dit opiniestuk voor een bredere cultuurverandering.
Het verhaal van ‘anders’ uitziende mannen en één vrouw staat centraal in de documentaire Verdacht, vorige week uitgezonden. Het ‘anders’ in deze is de aanleiding tot aanhoudingen en andere extra aandacht van de politie. ‘Anders’ is dus blijkbaar verdacht, wat een vorm is van etnisch profileren.
De aangrijpende verhalen van deze onschuldige slachtoffers over hun ervaring met de politie raken het hart van de kijker. Het is pijnlijk om te zien.
Een wordt op de grond gesmeten, een ander de broek uit gerukt, iemand zit een nachtje in de gevangenis, een konvooi politiewagens gaat in de achtervolging, er is een kwellende aanhouding in het bijzijn van de kinderen.
De documentaire wacht tot de aftiteling om de geïnterviewden in vol ornaat te laten zien, in hun functioneren in de samenleving. Er is een advocaat bij, een politieagent, een cabaretier.
De geïnterviewden voldoen aan een plaatje dat ze verdacht maakt, en daar wringt de schoen. Na de aanslag in Brussel wordt op Schiphol controle door de marechaussee ingezet. Het verdachte signalement: donker haar, een baard, een licht getinte huid.
Blauwe fietsbanden
In een algemener geval is de ‘criminele Marokkaan’ nog steeds verdacht. Niet omdat Marokkanen statistisch gezien meer crimineel zijn, of Bulgaren, of Roemenen. Maar omdat er Marokkanen zijn die crimineel gedrag vertonen, en bovenal relatief nieuw zijn in het Nederlandse criminele circuit.
Het etnisch profileren is niks anders dan selectief waarnemen. Zoals sommigen denken dat ineens overal in Amsterdam blauwe fietsbanden te zien zijn, omdat Swapfiets nu in hun buurt zit, op de Roetersstraat.
Of dat er ineens veel vrouwen zwanger zijn, wanneer er in het eigen gezin een kind op komst is.
Twee mechanismen versterken deze selectieve waarneming van crimineel gedrag: de media en de angst voor het onbekende. Ook de gesegregeerde samenleving waarin mensen elkaar minder kennen speelt en rol.
De media zijn voor een groot deel van de bevolking een belangrijke informatiebron. Zij bieden geen objectief beeld van de werkelijkheid, zoals algemeen bekend is; Joris Luyendijk schreef erover en er zijn vele gevallen van afwijkende getuigenverklaringen over dezelfde gebeurtenis: de één heeft een rode, de ander een blauwe auto gezien.
Angst voor het onbekende versterkt de gewoonte om de eigen soort op te zoeken. En dat vergroot het wij-gevoel in verhouding tot ‘zij’, de anderen. Wanneer we dan toch een nieuw iemand ontmoeten, benaderen we deze persoon allereerst met negatieve vooroordelen. Vervolgens komen we er gaandeweg achter dat iemand helemaal zo erg niet is.
Menigeen komt echter niet op het punt om deze persoon te leren kennen. Dat is de realiteit voor verschillende bevolkingsgroepen in een verdeeld of gesegregeerd land als Nederland. Daardoor blijven de negatieve vooroordelen bestaan en zullen deze mensen er niet snel achterkomen dat hun vooroordelen op niets zijn gebaseerd.
De documentaire Verdacht geeft een duidelijke boodschap: de politie in Nederland zit fout met etnisch profileren. Daarmee ligt de politie onder het vergrootglas als de zondebok van een multiculturele samenleving.
Alleen de politie wordt er op deze manier op afgerekend. Het vertrouwen in ons rechtssysteem gaat als gevolg hiervan op zijn minst gedeeltelijk verloren. Dat is vreselijk.
Met een glimlach
Er is een grote cultuurverandering nodig. Laten we op weg gaan naar een land waarin verschillende soorten mensen elkaar met een ruim denken, open armen, en glimlach tegemoet treden. Waarin vooroordelen niet meer de dienst uitmaken. Waarin de politie en andere overheidsorganisaties geen positieve discriminatie meer hoeven te voeren als beleid.
Het is een strijd als de emancipatie van de vrouw, maar nu van Nederlanders met een migrantenverleden.
Aline van de Watering 