De geloofsdienst als culturele activiteit: de Jeruzalemkerk
VersPers 6 januari 2019
In talrijke hoeveelheid kleuren kerken het Nederlands landschap. Van menig vakantie maakt een buitenlands kerkbezoekje deel uit. Nederland is inmiddels sterk geseculariseerd, en dus neemt het aantal mensen dat weet wat er in een kerkdienst gebeurt af. Wat daar zondags gebeurt kan echter leuk, ontspannen en verdiepend zijn. Mits je een goede kerkdienst treft. Deze gratis culturele activiteit op de zondagmorgen wordt hier voor u gerecenseerd. Eveneens zullen andere huizen van geloof aan bod komen.
Voor hen die aarzelen om verder te lezen uit angst geïndoctrineerd te worden door ‘de bron achter al het kwaad’: dit is niet de insteek van deze rubriek.
Praktisch
Jeruzalemkerk (Jan Maijenstraat 14, De Baarsjes, Amsterdam), zondag 10.00, hervormd Protestants
Gebouw en interieur
De Jeruzalemkerk is Amsterdamse School op zijn allerbest. Vergeet Het Schip met haar rondingen, vierkant zegeviert. Adembenemend mooi in architectuur, het is geen gebouw dat uitnodigt. De binnenzijde van de kerk is simpel en sober, zoals je in een Protestantse kerk zou verwachten. Buiten de semi-abstracte glas in lood ramen en 100 jaar oude kroonluchters is er weinig dat je aandacht afleiden kan van het gesproken woord.
Sfeer en muziek
De sfeer in de kerk is allerhartelijkst, ook op een zondagmorgen. Er klinkt niet alleen veelvuldig “goedemorgen” maar zelfs al vreemdeling kun je rekenen op een geïnteresseerd praatje. Beide doen verrassend genoeg wat on-Amsterdams en on-21e eeuw aan. Er klinkt veel muziek, afgewisseld door onderdelen in stramien. Er wordt gebeden: “doe wat goed is in de ogen van de Heer en het zal u goed gaan” en “laten we stil staan bij de dingen die niet goed gingen deze week”. Er wordt aangemoedigd het hart te openen. Er wordt gedacht aan hen die bemoediging kunnen gebruiken.
Muziek in deze dienst wordt verzorgd door het orgel en de Jeruzalemkerkband: gitaar, bas, klarinet en zang. Voor een nieuweling in een kerkdienst heeft de Jeruzalemkerkband in alle moderne vrolijkheid iets hilarisch, versterkt door de afwezigheid van een applaus. De teksten worden keurig aan weerszijden op de muur boven de preekstoel geprojecteerd, bij de door het orgel begeleide nummers zelfs inclusief noten. Ook zonder noten, maar geleid door het orgel/de band én de ruim gevulde kerk, is het makkelijk mee komen. Als je je over je angst om vals te zingen heen zet, ervaar je de kracht en heerlijkheid van samen zingen. De tekst bevat veelal abstracte regels gewijd aan God, maar hoeft uitgesproken niet de dienst uit te maken.
Preek en eindoordeel
Er wordt gelezen uit het Oude Testament (Jesaja) en het Nieuwe Testament (het Lukas evangelie). Het overkoepelende thema is God die de mens draagt. Abstract, en ver weg, maar middels theologische uitweiding toch ‘bruikbaar’ en relevant. Tegenwoordig vertrouwt de mens op het werk, op status, geld of gezondheid. Het idee heerst dat je zelf schuldig bent aan een niet volledig succesvol leven in een tijd waarin kansen eindeloos zijn. Het alternatief is op God vertrouwen, zodat God je draagt. Dragen heeft in het Hebreeuws drie betekenissen: het dragen van een last, het koesteren (het dragen van een kind), het steunen (het dragen van andermans lasten). Het Lukas evangelie vertelt over hoe een man, beroofd, ontkleed en mishandeld langs de kant van de weg wordt achtergelaten. De priester en de Leviet lopen er met een grote boog om heen maar de (barmhartige) Samaritaan stopt, en helpt (draagt!) de man. Ondanks de etnische verschillen tussen hemzelf en de man. Een unieke situatie maar exemplarisch voor de mogelijkheden.
Je hoeft het niet bij God te zoeken om geïnspireerd te worden door deze preek. De dominee gebruikt eeuwenoude teksten als exemplarisch verhaal om inzichtelijk te maken hoe mensen in elkaar zitten. Bang voor het onbekende, zijn we, evenals gedreven door maatschappelijke normen. God dient als construct om de mens af te leiden van een lastige tijdsgeest (de noodzaak van succesvol bestaan) en het slechte (niets doen wanneer iemand je nodig heeft). Vertrouwen hoeft niet op God, maar kan ook op jezelf, en daarmee wordt de kerkganger met nieuwe energie de komende week in gezonden.
De geloofsdienst als culturele activiteit: Maranatha Ministries
VersPers 12 februari 2019
Praktisch
Maranatha Ministries (Cabotstraat 33, De Baarsjes, Amsterdam), zondag 10.00, Evangelische gemeente
Gebouw en interieur
Schuin aan het Balbaoplein huisvest Maranatha Ministries zich in een rond gebouw in Amsterdamse School-stijl. Voor de deur heet een man de bezoeker welkom met “welkom in Gods huis”. Bij binnenkomst volgt een verder welkom door uitgestrekte te schudden handen begeleid door de woorden “Gods zegen”. De stoelen staan los van de grond en verder valt het enorm hoge met prachtig hout belegde plafond op waar twee summiere ventilatoren draaien.
Sfeer en muziek
De sfeer is aller gemoedelijkst, zelfs ultiem gezellig te noemen. De opening met Liefde en God, Love and Faith, is onverstaanbaar vanwege het enthousiasme en applaus uit de kerk. Het is een vrolijke kerk die volslagen gevuld is, voornamelijk met gekleurde mensen. Er zijn veel wiegende- en swingende heupen en handjes in de lucht. Er klinkt veel bevestigend “halleluja”, “amen” en voor een buitenstaander onbegrijpelijke teksten als “wij proclameren u als overwinnaar”.
Het koor telt negen leden, waarvan één solist en wordt bijgestaan door een voltallige band waarvan de drums zich in een met plastieken platen afgeschermde aparte ruimte bevinden. Drie swingende nummers bijten de spits af. Aan het verhoogde podium dansen twee vrouwen met sjaal een treffende imitatie van Kate Bush’ Wutherings Heights. Dan volgt een rustiger en gevoelig piano-lied.
Preek en eindoordeel
Er wordt prevelend gebeden, en het Onze Vader klinkt. Nieuwkomers worden gevraagd de hand op te steken, om een warm welkom, applaus en extra foldertje te ontvangen. Er is aandacht voor de jarigen, de huwelijksjubilea en twee vrouwen die ‘naar huis zijn gegaan’. In een lege mayonaise emmer wordt de collecte opgehaald. Dan is er aandacht voor degene die door een moeilijke periode in het huwelijk gaan, en deze mensen worden uitgenodigd naar voren te komen. Twee dappere handjesvol mensen vooraan de kerk worden vervolgens uitbundig bemoedigd. Er wordt gevraagd niet te roddelen over hen die het moeilijk hebben, maar juist voor hen te bidden, voor hen op de bres te gaan staan. De mooie oneliner “who prays together, stays together” wordt aan de huwelijksproblematiek verbonden. Dan gaat het over “this too shall pass”: over de huwelijksproblematiek, maar ook over pijn, strijd en ziekte. Alles gaat voorbij. Niet bij de pakken neer zitten, maar vertrouwen hebben en weten dat het altijd makkelijker en beter wordt.
Hoewel er uit de Bijbel gelezen wordt over Elisa, een blind leger en honger, is er weinig aandacht voor dat deel van het Christendom. De kracht en de nadruk liggen in deze dienst op het samenzijn, op de gemeenschap ‘van God’ en dat wordt goed gevierd. Het is een dienst met een praktische- en menselijke inslag en een flinke portie levensvreugde. De komende week heeft dan ook een vurige energie mee gekregen.
De geloofsdienst als culturele activiteit: de Dominicuskerk
VersPers 19 februari 2019
Praktisch
Dominicuskerk (Spuistraat 12, Centrum, Amsterdam), zondag 11.00, onafhankelijk oecumenische gemeenschap
Gebouw en interieur
In een samenleving waarin de wetenschap zegeviert en het geloof het onderspit heeft moeten delven blijft het een raar gezicht: het toestromen van mensen op een kerk. Deze kerk is neogotisch en ontworpen door Centraal Station- en Rijksmuseum-Cuypers. Keurig schikt de kerk zich in de grachtenpanden aan weerszijden, en is daardoor naast indrukwekkend ook bescheiden. Bij binnenkomst door een klein deurtje ontwaart de bezoeker een overduidelijk in katholieke traditie gevulde kerk. Kleuren en objecten zo ver het oog reikt.
Sfeer en muziek
Hoewel het zitten op katholieke banken ongemakkelijk blijft, is deze kerk gebroken met het bisdom Haarlem en de Katholieke Kerk. Van de ontkerkelijking is hier niets te merken, want de kerk is met 70% behoorlijk gevuld. Veel grijs, dat wel. Het koor is vandaag vrij, en de muziek wordt verzorgd door cantor en piano of het ernaast gelegen kleine doch goed versterkte orgel. Dat de kern van de zaak toch het ‘zang door allen is’, licht de cantor toe. De omlijsting ‘wees gegroet’ (voorganger zegt iets, de gemeenschap antwoord) wordt geoefend en wanneer aangemoedigd en het volume stijgt waant men zich onderdeel van Nederland Zingt. Het vinden van de op de zondagsbrief vermelde liederen in de liedklapper gaan als vanzelf.
Preek en eindoordeel
Het thema vandaag is de derde regel uit het Onze Vader: Uw Koninkrijk kome. Een kleine dame met zachte ‘g’ en bescheiden frivool uiterlijk nodigt uit tot proberen stil te worden. De vrouwelijke pastor vertelt vervolgens dat als het Koninkrijk gekomen is, zoals Jezus het bedacht, iedereen leeft in vrede en tot zijn of haar recht komt. In het Lucas evangelie wordt het vergeleken met een mosterdzaadje, dat uitgroeit tot een grote struik waarin vogels nestelen, en een zuurdesembrood. Ogenschijnlijk kleine dingen, maar daardoor juist treffend in vergelijking in een tijd waarin alles maar ‘meer meer meer’ moet. De pastor nodigt uit tot een geleide meditatie: uit een kartonnen bekertje wordt iedereen verzocht een zaadje te nemen, te bestuderen, te voelen, te ruiken. Te bedenken dat elk leven begint als een dergelijk klein zaadje. Voor wat betreft het zuurdesem (inmiddels hip en happening) geldt dat geduld leidt tot rot, en de rot de kwaliteit van het brood bepaalt. Onderwijl begeleidt door Sims-achtige deuntjes van de piano.
Tot slot wordt getoond hoe de kinderen tijdens de dienst zich het Koninkrijk voorstelden, waaronder de middenstip van de Johan Cruijff Arena, en wordt iedereen uitgenodigd voor (zuurdesem) brood van leven en wijn van vreugde. De dienst in de Dominicuskerk laat zien dat er binnen een traditie van geloof ook ruimte is voor eigenheid. Bovenal overheerst een gevoel van rust dat meegenomen wordt naar de volgende week.
De geloofsdienst als culturele activiteit: Liberaal Joodse Gemeente
VersPers 13 maart 2019
Praktisch
Liberaal Joodse Gemeente (Zuidelijke Wandelweg 41, Amsterdam), zaterdag 10.00
Gebouw en interieur
Als een eenzame bunker met slotgracht verrijst de synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente in een florissante nieuwbouwwijk in Amsterdam Zuid. Om er binnen te mogen komen is een aanmelding met motivatie vereist. De ophaalbrug is omhoog, de zware poort nodigt niet uit, en wordt pas geopend na aanbellen. Een viertal (zwaarbewapende) man beveiliging bewaken het fort. Het gebouw is gloednieuw, verzorgd en straalt kracht maar ook superioriteit uit. De gebedsruimte op de eerste verdieping is een overdaad aan hout, licht en reinheid.
Sfeer en muziek
De bezoeker wordt ontvangen door beneden een vrouw, boven een foto van Anne Frank, twee mannen waarvan één Hans en de ander de ordemeester van dienst, en vele “sjabbat sjalom’s”. Hans legt uit dat tijdens de dienst, anders dan bij een Katholieke of Protestantse dienst, in- en uitlopen evenals praten volstrekt is toegestaan. Het opschrijven van dingen is niet toegestaan, dat wordt later in de dienst duidelijk gemaakt. Gezien de dienst voor het overgrote merendeel in het Hebreeuws gevoerd wordt, is de dienst niet toegankelijk. Slechts de woorden ‘Adonai’, ‘Israël’, ‘amen’ en ‘halleluja’ zijn te verstaan. Er zijn twee voorgangers: de Rabbijn en de ander die voorgaat in het gezang dat de toon van de dienst voert. De bladzijden van de teksten worden genoemd en de vandaag te zingen melodie is bij de uiteindelijk veertigtal aanwezigen bekend. De mannen zijn zonder uitzondering gehuld in een hammam-achtige doek, sommigen in de kleuren van Israël. De keppeltjes van de mannen zijn divers in hun variëteit, maar het speldje met Davidsster geniet populariteit.
Preek en eindoordeel
De Rabbijn spreekt, in het Nederlands, over de uittocht van de Joden uit Egypte. Over hoe de wetten en regels die onder de Joden vanzelfsprekend zijn, dat in een nieuw land niet zijn. Een nieuw land, waar de bewoners plaats moeten maken voor het Verkoren Volk. Een moeilijke situatie waarin de mens verstrikt is. De Rabbijn maakt een vergelijking met zijn zoon die mocht kiezen tussen de openbare school (en sushi op Pesach) of de Joodse school (en vrij met Pesach).
Het samen zingen en het Thora-spektakel nemen het grootste deel van de dienst in beslag. Met toeters en bellen wordt het te lezen Thora gedeelte opgehaald uit de speciale kast, rondgedragen (om met boek aan te raken), uitgepakt, gelezen, ingepakt en weer opgeborgen. Bij het spektakel zijn talloze mensen betrokken, met name bij het lezen van het Geschrift. Degene die niet naar voren komen zijn sterk in de minderheid. Wennen is het om een boek van achter naar voren te lezen, waarbij eerst de pagina rechts en erna links, maar wel van boven naar beneden.
Hoewel Liberaal, doet de dienst traditioneel maar uiterst charmant informeel aan. De ‘sjoel’ is dan wel moeilijk toegankelijk maar ook een bijzondere ervaring. Bijzonder om de vreemde te zijn; het onderwerp Exodus is uiterst toepasselijk. Het is verfrissend om te realiseren dat iedereen evenwel heersende orde als vreemdeling kan zijn, en daarom inspirerend in een veelal ingewikkeld multicultureel Nederland.
De geloofsdienst als culturele activiteit: Scientology
Verspers 9 mei 2019
Praktisch
Church of Scientology (Wibautstraat 112, Amsterdam), toegepaste religieuze filosofie (voor totale spirituele vrijheid), zondag 11.00 uur
Gebouw en interieur
Het is best spannend een plek te bezoeken die, mede dankzij Tom Cruise en John Travolta, zo’n slechte naam heeft als Scientology. De vestiging van Amsterdam bevindt zich aan de Wibautstraat, op de ‘Knowledge Mile’ zoals Scientology het beschrijft. Het gebouw is qua uiterlijk weinig aantrekkelijk 21e eeuws. Binnen is het een kantoor: bij binnenkomst op rechts een gastvrouw/portier, op links ‘de werkplek van Lafayette Ron Hubbard’ (ook wel LRH genoemd, de oprichter van Scientology). De ontvangsttekst luidt: “op de site staat natuurlijk nog vermeld dat de dienst om 10u is, maar het is tegenwoordig om 11u”. Gelukkig biedt het informatiecentrum soelaas, bezigheidstherapie, en informatie.
Te beginnen met een film over het leven van L. Ron Hubbard, te bekijken in een comfortabele stoel met koffie en paaseitjes. Dat de man een idool is blijkt uit het feit dat zijn naam overal in het oog springt. Het was ook een virtuoos die alles van iedereen over de hele wereld wilde weten. Een participerend antropologisch filosoof. Scientology blijkt een combinatie van wereldwijd gedachtegoed, met als doel het beste uit jezelf te halen. Een persoonlijkheidstest van 200 vragen geeft inzichten, en kan indien gewenst aangeven welke cursussen er gevolgd kunnen worden.
Sfeer en muziek
De dienst speelt zich af in een conferentie-achtige-ruimte, met een vrolijk gestipte vloerbedekking. Er klinkt: “we stand tall, no turning back, He found a way”. Staande naast een buste van LRH leest de vrouwelijke eerwaarde uit een groot boek de dienst voor. Te beginnen met het Credo waarin staat dat alle mensen gelijke rechten hebben, recht hebben op alles, goed zijn en wat geldt als verboden gedrag (het vernietigen van leven of gezondheid en slavernij). Alle aanwezigen prevelen mee. Dan gaat het over vriendelijkheid, of de mens vriendelijk genoeg is, of dat we zouden wensen dat de mens soms juist minder vriendelijk is. De conclusie: vriendelijkheid is altijd de juiste manier. Erna volgt een kruising tussen yoga en Nederland in Beweging. “Leg je linker/&/rechter hand op je hoofd, op je schoot, op de grond, kijk naar de linker/rechter/voor/achtermuur, wijs ernaar, zie de plekjes, stamp op de grond, tel het aantal mensen in de ruimte, glimlach naar ze, zeg ‘hallo’ tegen ze”, etcetera. “Ben je meer gelokaliseerd met de ruimte en jezelf?”, en daarmee is de dienst afgesloten, na 40 minuten.
Preek en eindoordeel
Scientology lijkt op een monotheïstische kerk, met LRH als profeet. Er wordt marginaal gesproken over God, maar de overtuiging van het werk en de persoon van L. Ron Hubbard is groots, en doet daarom denken aan heiligverklaring van de man. Het is echter niet zomaar te begrijpen hoe en wat nu precies.
Vooraf kwamen uit verschillende hoeken waarschuwingen over het bezoek aan Scientology. De angst om in één klap het vermogen kwijt te zijn, of na binnentreding het gebouw nooit meer te kunnen verlaten, blijkt overbodig. Met een onaangetaste portemonnee, een stukje zelfkennis en bevrediging van nieuwsgierigheid, komt de bezoeker gewoon weer terug op de Wibautstraat te staan.
De geloofsdienst als culturele activiteit: De Blauwe Moskee
Praktisch
De Blauwe Moskee (Henri Dunantstraat 10-14, Slotervaart, Amsterdam), vrijdag 12.30
Gebouw en interieur
Alvorens De Blauwe Moskee te betreden bezocht de recensent een winkel waar onder meer sluiers worden verkochten: vrouw moet de haren bedekt hebben bij een bezoek aan de moskee.
De Blauwe Moskee, vervolgens, is opgenomen in de bouw van de appartementen eromheen, een bemoedigende boodschap. Voor zusters is er een eigen ingang. Een lange gang met verschillende plekken om de schoenen achter te laten leidt naar een trap en een ruim balkon. Het plafond is een aaneenschakeling van haaks op elkaar staande vierhoeken, naar boven en het licht toe. De vloerbedekking, de lampen, en anderszins decoratie ademen een sfeer van Duizend-en-een-Nacht. De twee gigantische televisieschermen waarop de zusters de dienst kunnen volgen doen daaraan ietwat afbreuk.
Sfeer en muziek
In keurige rijen zitten de zusters naast elkaar. Het balkon is te klein voor de jassen, tassen, een enkele Vifit, en de ruim 100 aanwezige vrouwen, waaronder één baby in maxi cosi. Onderling wordt er uitbundig gegroet, gekust en vervolgens geknield, gebukt en gestaan. In blauwe emmers wordt de collecte opgehaald. De dienst begint in het Arabisch, maar wordt uiteindelijk zo goed als (vermoedelijk) volledig in het Nederlands herhaald. Alleen aan het begin van de dienst klinkt er een soort van samenzang voor hen die ermee bekend zijn.
Preek en eindoordeel
De voorganger, de Imam, bespreekt de meest geweldige vorm van aanbidding: de smeekbede. Het getuigt van een overgave aan de kunst en kunde van Allah. Door de smeekbede verdwijnen zorgen, worden zonden vergeven en wensen gerealiseerd. Je kunt er je hart luchten. Allah verhoort de smeekbede wanneer de mens gehoorzaamt (aan de regels omtrent goed gedrag) en gelooft, dat maakt Hem barmhartig. Zoals een kind zijn ouders gehoorzaamt, zo gehoorzaamt een volwassene aan de Hogere Macht. Tot slot gaat de Imam voor in het gebed, waarbij iedereen synchroon de handen opent, dicht tegen elkaar aan staat en er meerdere keren al knielend de billetjes in de lucht gaan.
Hoewel veel “Nederlanders” deze islamitische Nederlanders niet snel zullen ontmoeten, maken ook zij onderdeel uit van Nederland. De islam heeft een slechte naam, en is bekleed met gevoelens van angst vanwege een blindelings volgen van Allah’s wetten, en terrorisme. Daadwerkelijk in een moskee zijn, zien hoeveel volstrekt verschillende mensen daaropaf komen, en ervaren dat ook de dienst hier gewoon een dienst is, is bemoedigend. Het maakt zichtbaar welke mensen de dupe zijn van een anti-islam-mentaliteit die veel gehoord wordt. Via empathie worden zo gevoelens van sympathie versterkt. Een aanrader dus!
Aline van de Watering 