NRC Handelsblad 2 maart 2018
De muggenhel die De Baarsjes heet
In een deel van de Amsterdamse wijk De Baarsjes lijdt men onder een ware muggenplaag. Het hele jaar door. Niet te doen, schrijft bewoner Aline van de Watering.
Januari. De eerste maand van het jaar, wanneer de kerstbomen afgedankt worden, de voorjaarsbloemen te vroeg opkomen en muggen de nachtrust verstoren.
Muggen? Jazeker, muggen. Zoals bij Els Vredeveldt, wonend in De Baarsjes in Amsterdam-West: „Het was verschrikkelijk, de hele muur zat weer vol.”
Op de Facebook-pagina ‘Muggenprobleem De Baarsjes’ staan tientallen posts van getormenteerde Amsterdam-West-bewoners die het nieuwe jaar zijn begonnen in strijd met muggen – de Nieuwjaarsresoluties van rust, weinig stress en weinig conflicten ten spijt. De op Facebook gemelde muggenaantallen lopen op tot tien per dag. Met zo ongewoon vroeg in het jaar al zoveel muggen belooft 2018 weer een heuse muggenhel te worden (in 2017 kwamen er structureel meldingen van tientallen tot zelfs 100 muggen per dag).
In het najaar van 2017 besloten enkele onder de muggenhel lijdende ouders, waarvan sommigen met pasgeboren baby’s, tot actie over te gaan – verteerd door stress, veroorzaakt door immer gespitste oren en turende ogen, opgeraakte inventiviteit in het bestrijden van het insect en zorgen over het welzijn van hun kinderen.
Louise Burger startte de Facebook-pagina. Het aantal leden groeide explosief, met ruim een half jaar later 820 leden. Ofwel: 820 actief Facebook-gebruikende huishoudens voor wie de muggenhel een bijna 365-dagelijkse realiteit is. De meldingen komen hoofdzakelijk uit De Baarsjes, een enkele uit Bos en Lommer. Het zwaartepunt ligt echter in de Jan Maijenbuurt, blijkt uit een inventarisatie door Judith Tankink.
De eerste stap was gezet, het probleem werd al snel meer dan bevestigd:
„Buurbaarsjes, worden jullie ook zo gek van die MUGGEN??? Ben net alweer 3 keer gestoken terwijl ik binnen zit. Ik word volledig lek geprikt, ze komen zelfs door mijn klamboe heen.”
„Ik sta menig nacht in blote reet op bed op goed geluk met een handdoek tegen de, met polka dot van bloed versierde, muren te zwiepen.”
„Ik word gestoord van die muggen. Het enige wat bij mij helpt is zo’n elektrocuteer racket en een krant. Maar sinds ik die digitaal lees is dat ook geen optie meer.”
„Een uur voor het slapen gaan spuit ik de slaapkamer in met Roxasect. Hoogstwaarschijnlijk heeft Roxasect voor onze gezondheid geen positieve gevolgen, maar dat is zonder twijfel ondergeschikt aan het verlangen naar een onverstoorde nachtrust.”
„Ik ben net een week op vakantie geweest en wat ik zondag aantrof was echt vreselijk. Er waren meer dan 100 muggen!!! Ik ben midden in de nacht mijn huis uit gevlucht!”
„Muggen met kerstmutsen op, alleen in de Baarsjes.”
Muggenvariant ‘molestus’
De eerstvolgende stap was het onderzoeken van het probleem. Stadsecologen Jan Buijs en Remco Daalder, onderzoekers van de Wageningen Universiteit en het RIVM schetsen het beeld van een slimme, aan stadse omstandigheden aangepaste muggenvariant ‘molestus’, die in stilstaand water onder de huizen broedt en zo dus in de winter overleeft.
De volgende stap was contact met de GGD Dierplaagbeheersing. De reactie kwam in het summiere advies: horren plaatsen en stilstaand water rondom de woning elimineren. Bij het vermoeden van een grootschaliger probleem wordt doorverwezen naar Bouw- en Woningtoezicht en de huiseigenaren. Bouw- en Woningtoezicht erkent echter geen muggenprobleem („muggen horen er nu eenmaal bij”) en verwijst door naar de huiseigenaren. De huiseigenaren van de 820 huishoudens verspreid over Amsterdam-West erkennen eveneens een muggenprobleem niet, of staan niet te springen om de hoge kosten te lappen (oplopend tot € 12.000,- per pand voor het repareren van de scheuren in de bodemafsluiter, het vervangen van balken, zwambestrijding, het vullen met chips en een nieuwe vloer).
De toen volgende stap was contact met de gemeente, stadsdeel West, waar een probleem met water dat niet weg kan bekend blijkt. Alle water-gerelateerde zaken zijn echter uitbesteed aan Waternet, dat reeds onderzoek deed naar de muggenoverlast in De Baarsjes. Waternet constateerde dat op enkele plaatsen sprake was van water in de kruipruimtes. Het advies: „muggengaas plaatsen voor de ventilatieroosters, zodat de muggen niet meer de kruipruimtes in kunnen, en eventuele lekkende waterleidingen laten repareren”.
De verantwoordelijkheid voor het repareren van de waterleidingen ligt bij Waternet, het opspeuren ervan niet. Uiteraard verwijst ook Waternet voor de zorg voor de kruipruimtes door naar de huiseigenaren.
De dáárop volgende stap was contact op nationaal niveau. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu erkent een muggenprobleem niet, of verwijst door naar de gemeente en de GGD. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: „helaas kan het ministerie van VWS niet verder helpen. Overlast door muggen en vliegen die in Nederland thuishoren is en blijft een zaak van de gemeente die zich daarover kan laten adviseren door de GGD. Ik begrijp dat u al contact heeft gehad met zowel de GGD als de gemeente en dat deze geen reden zien om maatregelen te nemen. Wij kunnen niets aanvullends voor u doen.”
Het hele jaar door
Het muggenprobleem is evident, maar vooral heel erg vervelend. Niet alleen worden talloze nachtrusten verstoord, ook zijn de stressniveaus bij de gedupeerde Amsterdammers hoog, heel hoog. Veel mensen kennen de ergernis van het wakker makende en jeuk veroorzakende insect in zwoele zomermaanden, maar deze ergernis het hele jaar door is simpelweg niet te doen. Bovendien broedt deze mug ondergronds, waar met grote regenval rioolwater onderdeel uitmaakt van het broedgebied, een huiveringwekkend idee. Gezien de omvang van het probleem, de aard van het probleem (lekkende leidingen in kruipruimtes, maar óók een niet af te voeren hoeveelheid water waardóór water in de kruipruimtes), en de taak van de gemeente en/of de overheid om de burger te beschermen tegen onnodig (veel) leed, lijkt het voor de hand liggend dat gemeente en/of de overheid verantwoordelijk is. Maar, zo begonnen wij ons inmiddels wanhopig af te vragen, wanneer wordt die verantwoordelijkheid genomen en kan er in Amsterdam-West weer naar behoren geslapen worden?
Eerdere initiatieven in de strijd tegen de muggenhel liepen uit op niks, op ambtelijke dode sporen, vermoeiende doorverwijzingen en slechte adviezen. Maar nu is er dan eindelijk een beetje hoop. Eind 2017 zegde het stadsdeel toe met Rochdale te gaan praten, een woningcorporatie die veel panden in de regio bezit. En onlangs stelde de ombudsman de vermoeide bewoners van Amsterdam-West in het gelijk, en wijst hij de overheid aan als verantwoordelijk voor de oplossing van het probleem. Ten slotte zegt Waternet het muggenprobleem bij een speciaal voor complexe situaties in het leven geroepen gebiedsteam neer te gaan leggen. Nog ‘even’ volhouden dus, en wachten op de daadwerkelijke daden…
Aline van de Watering, bewoner van De Baarsjes
Naschrift: vlak voor het ter perse gaan van deze krant werd de auteur gebeld door een nieuwe ombudsman, die de zaak overneemt. Hij wil dat partijen eerst om de tafel gaan zitten, dat zij ‘niet steeds naar elkaar moeten wijzen’ en dat iemand ‘het eigenaarschap voor het probleem op zich gaat nemen’. Aline van de Watering mailt naar NRC: „Dat klinkt helaas toch weer een stuk minder daadkrachtig dan de overheid aanwijzen.”
Aline van de Watering 